Woonadressen Menno en Ans Troostwijk-Hijmans
Menno Troostwijk en Annie Hijmans zijn op 4 juli 1940 te Amsterdam getrouwd. Voor zijn huwelijk woonde Menno bij zijn ouders (Arthur Troostwijk en Doortje van Essen) aan de Emmawijk 23 te Zwolle. Na hun huwelijk woonden Menno en Annie nog 9 maanden op datzelfde adres. Op 7 maart 1941 verhuisden zij naar Hattem (Apeldoornse Weg C 318). Zes weken later keerden zij in Zwolle terug. Zij woonden vanaf 22 april 1941 weer bij in hun (schoon)ouders, Emmawijk 23. Vanaf 13 augustus 1941 woonden Menno en Annie op het adres Bilderdijkstraat 13 (op 20 augustus 1956 vernummerd in Bilderdijkstraat 49). Op dit adres zijn zij op 1 maart 1943 door de Zwolse politie gearresteerd.

Menno had op 3 januari 1940 voor de som van 6800 gulden het pad Kon. Wilhelminastraat 49 te Zwolle gekocht. (HCO, Arch. Kadaster, inv. nr. 11247, oud nr. 1209). Dit huis is op 31 maart 1940 opgeleverd door de NV Bouwmaatschappij Assendorp.

Menno en Ans Troostwijk-Hijmans hebben hier niet gewoond. Gedurende de gehele oorlog woonde er een Duitse ambtenaar, persreferent Mathias Friedrich Martin, geb. 21 nov. 1891 te Cochem. Volgens de kadastrale legger gaat eigendom van het pand in het dienstjaar 1944 naar Albertus Rutger Dijk, hotelhouder te Kampen. In het dienstjaar 1949 komt volgens de kadastrale legger het pand via rechtsherstel weer op naam van Menno Troostwijk, destijds koopman, thans afwezig. Bewindvoerder is dan Menno's vader Arthur Troostwijk, koopman te Zwolle.

Het laatste woonadres van Ans
Ans en Menno woonden in de Bilderdijkstraat 13 (tegenwoordig huisnummer 49). De foto is gemaakt in 2016.

De gevangenneming van Ans en Menno
In het uitermate punctuele arrestatieverslag van de politie lezen we over de gevangenneming van Ans en Menno het volgende:

"Maandag 1 maart 1943: 21.30 uur [….] gearresteerd de joden Menno Troostwijk, geb. te Zwolle 13 april 1909, van beroep procuratiehouder, en diens echtgenoote Annie Hijmans, geb. te Amsterdam 29 september 1917, beiden wonende te Zwolle aan de Bilderdijkstraat 13, bij M. Troostwijk. Deze joden zijn niet van een sperstempel voorzien en hebben zich 5 maanden verborgen gehouden bij M. Troostwijk, Bilderdijkstraat 13. [….] is huiszoeking verricht betreffende meubels en rijwielen van genoemde joden die thuis zouden zijn bij Hageman, won.  aan de Bilderdijkstraat aldaar, is niets dienaangaande gevonden. 23.00 uur [….] is de jood Maurits Troostwijk, geb. 11 Februari 1906 te Zwolle, van beroep administrateur aan het Joodsche ziekenhuis alhier, en diens echtgenoote Theresia Judels , geboren 2 Augustus 1907 te Amsterdam, zonder beroep, beide wonende Bilderdijkstraat 13 te Zwolle, gearresteerd terzake het verborgen houden van joden. De Sipo te Arnhem in kennis gesteld op wiens last deze joden morgen op transport worden gesteld naar Arnhem. [….] zijn de beide kinderen van bovengenoemde joden opgehaald."

In de kantlijn staat vermeld:

"Door een misverstand is het verborgen houden van de joden vervallen en is M. Troostwijk en diens vrouw en beide kinderen naar huis gezonden."

Menno had bij insluiting geen geld bij zich. Van hem werd een vingerafdruk genomen. Annie bezat fl. 26,08. Op 2 maart is Annie om 12.30 uur uit haar cel gehaald voor transport naar de SicherheitsPolizei in Arnhem. Zij werd teruggebracht in Zwolle om 17.35 uur. Van haar is toen ook een vingerafdruk genomen. Op 4 maart 1943 zijn beiden om 9.00 uur afgehaald voor transport naar Westerbork.

In en na Sobibor
Mirjam Blits verhaalt in haar oorlogservaringen, getiteld Auschwitz13917. Hoe ik de Duitse concentratiekampen overleefde, zeer uitgebreid en gedetailleerd over de lotgevallen van de groep Nederlandse vrouwen die na aankomst op 13 maart 1943 in Sobibor van kamp naar kamp werden gesleept. Onder hen was ook Annie Troostwijk-Hijmans. Mirjam Blits beschouwde Annie, die zij in het boek de naam Ruth heeft gegeven, als haar naaste kampzuster.

Kaart van de belangrijkste concentratiekampen van de nazi’s
Het kamp Trawniki, waar Ans om het leven kwam, staat helaas niet op deze kaart. Het lag ongeveer 40 km ten oosten van Lublin in de buurt van Sobibor.
[Aanwijzing: Als je de namen op de kaart niet kunt lezen, vergroot dan de kaart op je beeldscherm en sleep hem eventueel heem en weer.]

De schets Women in the Trawniki Camp, Sorting
De schets die te zien is op de vorige pagina, is gemaakt door Joseph Richter. Op de achterkant van deze tekening staat met potlood in het Pools geschreven: "Onderweg naar Sobibor. Joodse vrouwen uit Frankrijk met kinderen sorteren aardappels. Een kamp naast het station. Ik zag dit door het raam". Hij heeft dit tafereel dus gezien toen hij met de trein onderweg was naar Sobibor. Het origineel heeft de afmetingen 21x29,4 cm en bevindt zich in het Ghetto Fighters' House Museum gelegen in Israël aan de Coast Highway (Route #4) tussen Akko en Nahariya.

Ans' kaart bij de Joodsche Raad
De Duitse bezetter dwong de Joodse gemeenschap in ons land de “Joodsche Raad” op te richten. Die Joodsche Raad moest een organisatie opzetten om veel van de Duitse, anti-joodse maatregelen te helpen uitvoeren. De Raad registreerde de persoonsgegevens van elke Joodse Nederlander in een kaartsysteem. Op de kaarten werd ook informatie gezet over iemands verblijf in Westerbork en pogingen uitstel van deportatie te verkrijgen. Na de oorlog gebruikte het Nederlandse Rode Kruis het kaartsysteem bij het vaststellen van de lotgevallen van de Nederlandse Joden. Later werden de kaarten ook gebruikt bij het verifiëren van claims op compensatie en reparatie. Hiervan werd aantekening gehouden op de oorspronkelijke kaarten.

Dit is de kaart van Ans.

Welke informatie staat er op de kaart van Ans?

• Naam, adres en geboortedatum. Adres en datum van gedwongen verhuizing naar Amsterdam.
• Personalia van haar echtgenoot.Datum van aankomst in Westerbork met nummer van de barak rechtsboven.
• Na de oorlog ingevuld: deportatiedatum diagonaal en plaats van overlijden met bronvermelding midden onder.

De familie van Ans

Echtgenoot

• Menno Troostwijk (Zwolle 1909 - Sobibor 1943)

Ouders en zussen

• Philip Herman Hijmans (Gorinchem 1884 - Sobibor 1943) gehuwd met Jansje Mathilde van Genderingen (Kampen 1888 - Sobibor 1943)
• Jenny Hijmans (Amsterdam 1916 - Amsterdam 1916)
• Jacqueline Hijmans (Amsterdam 1920 - Auschwitz 1942)

Literatuur

• Jules Schelvis, Vernietigingskamp Sobibor (Amsterdam 2008) 146-150.
• Mirjam Blits, Auschwitz 13917. Hoe ik de Duitse concentratiekampen overleefde (Meppel 2012) 1-111.

Bronnen

• Historisch Centrum Overijssel, Toegang 725, Gemeentepolitie Zwolle, inv.nr. 17, 25, 56.
• http://www.sobiborinterviews.nl/nl/nederlandse-overlevenden.
• Mededelingen: Louise van der Heijden-Troostwijk; José Martin (Herinneringscentrum Kamp Westerbork); Lion Tokkie.
• https://www.joodsmonument.nl/nl/page/599322/woonadressen-menno-en-ans-troost.

Afbeeldingen op de vorige pagina

• Ans Troostwijk-Hijmans: Archief Louise van der Heijden-Troostwijk. Uitsnede uit verlovingsfoto.
• Familie Arthur Troostwijk: Archief Louise van der Heijden-Troostwijk.
• Kaart concentratiekampen (klein): Bosatlas van de geschiedenis van Nederland (Groningen 2011) 436.
• Potloodtekening Trawniki: Ghetto Fighters’ House Museum, cat.nr. 2417.

Afbeeldingen op deze pagina

• Familie Arthur Troostwijk: Archief Louise van der Heijden-Troostwijk.
• Felicitatiealbum: Historisch Centrum Overijssel, Toegang nr. 652, Stichting Collectie Zwolle 1940-1945, inv.nr. 1621.
• Bilderdijkstraat 49: Foto Peter van ’t Riet/bewerking Dammis Baan.
• Kaart concentratiekampen (groot): Bosatlas van de geschiedenis van Nederland (Groningen 2011) 436.
• Kaart Joodsche Raad: www.oorlogslevens.nl.

Terug naar de vorige pagina.