info@judaica-zwolle.nl
Stichting Judaica Zwolle
Jodenvervolging in 12 portretten

Jo Troostwijk (1884-1943) - Extra informatie

Op deze pagina vind je extra informatie die bij het voorbereiden van de tentoonstelling verzameld werd en gedeeltelijk wel en niet op het tentoonstellingspaneel van Jo terecht kwam. Update: augustus 2019.

Portretfoto
De portretfoto van Jo op de vorige pagina is een uitsnede uit onderstaande foto, omdat er van Jo geen andere foto's bekend zijn. Op de foto zijn te zien: Achteraan v.l.n.r. Louise Judels-Vos, haar man Louis Marcus Judels, haar zuster Reina Cohen-Vos. Vooraan: v.l.n.r. Salo van Essen, Catherina Troostwijk-Polak en haar zoon Jo Troostwijk. Het gezelschap verlaat hier de synagoge van Zwolle na de choepa (Joodse huwelijkssluiting) van een van de kleindochters van Catharina.

Jo's woonhuis in Zwolle en zijn woonomgeving

Drie Duitse militairen aan de Burgemeester Van Roijensingel voor de Nieuwe Havenbrug. Op de achtergrond de Peperbus en links daarvan de Eekwal waar Jo Troostwijk woonde.

Eekwal 28, het laatste woonadres van Jo in Zwolle (foto 2016).

Goederen uit de woning van Jo Troostwijk
Lijst van goederen die op 6 februari 1943 uit Jo’s huis gehaald zijn, nadat hij was ondergedoken. De goederen zijn overgedragen aan het door de nazi’s ingestelde “Joodsche Ziekenhuis”, Voorstraat 41 in Zwolle. Dat was opgericht, omdat Joden niet meer samen met niet-Joden in een gewoon ziekenhuis verpleegd mochten worden.

De onderduikgevers
Jo heeft ondergedoken gezeten op vier verschillende adressen. Het eerste was de afgelegen boerderij van veehandelaar Klaas van den Berg en zijn vrouw Jansje (foto links) aan de Steenwetering 14 in Zwollerkerspel. Jo had hem leren kennen op de Zwolse veemarkt. Het tweede was een onderduikadres in Staphorst waar hij terecht kwam via de heer Klaas Tuin. Tuin had een ijzerwarenwinkel, waar Jo voor de oorlog wel kwam als vertegenwoordiger in ijzerwaren. Jo zat een poos lang ondergedoken in het huis van de dochter en schoonzoon van Tuin, de familie Mulder-Tuin. Jan Klaas Mulder was hoofd van de School met de Bijbel in Staphorst. Zij woonden op het adres H2A, tegenwoordig Westerparallelweg 4 in Staphorst. Na enige tijd is Jo overgebracht naar Meppel. Daar kwam hij terecht bij het gezin van ds. Willem Nicolaas van Nooten (foto rechts), remonstrants predikant in Meppel, die woonde op het adres Zuideinde 53 te Meppel. Jo verbleef daar onder de schuilnaam Van der Veer. Toen de familie Van Nooten in juli 1943 voor enkele weken met vakantie ging, moest Jo zijn intrek nemen bij Harm Kraal  aan de Weerdstraat in Meppel (zie de onderste twee foto’s). Van daar heeft hij de kaart aan Klaas Tuin gestuurd die je hieronder ziet afgebeeld. Het was zijn vierde en tevens laatste onderduikadres.

 

Links boven: Jansje en Klaas van den Berg. Rechts boven: Ds. Willem Nicolaas van Nooten. Rechts beneden: Harm Kraal. Links beneden: Weerdstraat, Meppel, begin 20ste eeuw.

 

Jo's bezigheden tijdens de onderduik
Op zijn onderduikadressen heeft Jo veel geknutseld en geschilderd. Twee van zijn schilderijen zijn bewaard gebleven. Het stilleven (links) heeft hij geschilderd op zijn eerste onderduikadres bij de fam. Van den Berg in Zwollerkerspel. Het tafereel van de vos en de slang (rechts) schilderde hij op de kap van een Singer naaimachine bij de fam. Mulder-Tuin in Staphorst.

   

De laatste brief van Jo
Eind juli verstuurde Jo vanuit zijn laatste onderduikadres in Meppel een briefje aan de heer Klaas Tuin in Staphorst, de (schoon)vader van het echtpaar Mulder-Tuin bij wie Jo zijn tweede onderduikadres had gehad. Merk op dat Jo verschillende “geheime codes” heeft gebruikt in zijn brief. Achterop de enveloppe tekende hij met Jo Derksen uit Hoogeveen. Waarschijnlijk deed hij dat om zichzelf en zijn onderduikgevers niet te verraden. Aan het poststempel is echter te zien dat de brief in Meppel op de post is gedaan. De familie waarnaar hij informeert, noemde hij Molenaar. Daarmee bedoelde hij de fam. Mulder-Tuin (Mulder = Molenaar), zijn tweede onderduikgevers. Jenny is de aanduiding voor hun dochtertje Jannie, die in november 1941 geboren was. De brief is afgestempeld op 23 juli 1943. Een week later, op 30 juli, werd er in Meppel een grote razzia gehouden. Ergens in deze periode is Jo door het verzet omgebracht. Of het versturen van deze brief daar iets mee te maken had, is niet bekend.

   
   

Bericht uit de Meppeler Courant van dinsdag 11 september 1945
In dit bericht is een interview te lezen met ds. Willem Nicolaas van Nooten, remonstrants predikant in Meppel (zie hierboven bij De onderduikgevers). Hij vertelde daarin over zijn herinnering aan Jo Troostwijk, die enige tijd bij hem en zijn gezin ondergedoken is geweest onder de schuilnaam Van der Veer. Het is mogelijk dat ds. Van Nooten niet op de hoogte was van alle feiten met betrekking tot Jo. Zo vertelde hij dat Jo omkwam bij de razzia in Meppel op 30 juli 1943. De wijze waarop Jo echt is omgekomen, leek hij tijdens het interview niet te kennen. Ook het verhaal dat Jo hem verteld heeft over zijn vorige onderduikadres bij een gemene boer in Twente, kan een verzinsel van Jo zijn geweest. Het was dan bedoeld om ds. Van Nooten onwetend te laten over de spanningen die er waren tijdens Jo’s verblijf op zijn vorige onderduikadressen. Maar het is ook mogelijk dat ds. Van Nooten tijdens het interview wel de ware toedracht wist, maar die voor de journalist geheim heeft gehouden, omdat de echte feiten te pijnlijk waren.

Overlijdensakte
Het lichaam van Jo werd na de oorlog opgegraven in Staphorst en herbegraven op de Joodse Begraafplaats in Zwolle. Er werd een overlijdensakte van Jo opgemaakt, waarin staat dat hij op 29 augustus 1946 overleden bevonden werd.

Begrafenisregister
Jo's naam werd bijgeschreven in het begrafenisregister van de Joodse Gemeente van Zwolle. Ook daar staat de datum van 29 augustus 1946 bij met de aantekening doodgeslagen. Verondersteld werd dat hij op 29 april 1943 om het leven kwam.

Grafsteen
Hieronder zie je de grafsteen van Jo op de Joodse Begraafplaats van Zwolle aan de Kuyerhuislaan.

 

De familie van Jo

Ouders

  • Mozes Troostwijk (Leeuwarden 1847 - Zwolle 1914) gehuwd met Catharina Polak (Zwolle 1857 - Zwolle 1941)

Broers en schoonzusters

  • Arthur Troostwijk (Zwolle 1879 - Zwolle 1960) gehuwd met Doortje van Essen (Dalfsen 1883 - Zwolle 1952)
  • Marcus Troostwijk (Zwolle 1880 - Zwolle 1884)
  • Abraham Troostwijk (Zwolle 1882 - Zwolle 1959) gehuwd met Kaatje Meiboom (Coevorden 1893 - Amersfoort 1988)
  • Isidore Mozes Troostwijk (Zwolle 1887 - Zwolle 1934)
  • Andries Troostwijk (Zwolle 1891 - Zwolle 1954) gehuwd met Helena van Tijn (Zwolle 1895 - Amersfoort 1972)

Struikelsteen/Stolperstein
Op 6 december 2019 werd voor het huis aan de Eekwal 28 een struikelsteen voor Jo gelegd. Onder de aanwezigen waren enkele van zijn verre familieleden en nabestaanden van een van zijn onderduikgevers. Voor meer informatie raadplege men de website van de Stichting Zwolse Stolpersteine.

Literatuur

  • Patric van Aalderen, ‘Late zijn ziel gebundeld worden in het Eeuwige licht’, in Judaica Bulletin 28, 3 (2015) 1-5.
  • L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog 7, 1e helft ('s-Gravenhage 1976) 455.
  • Patric van Aalderen, 'Late zijn ziel gebundeld worden in het Eeuwige Licht'. De dood van Jozeph Troostwijk in 1943, in 't Olde Stapperst, 41e jaargang, nr. 2, juni 2020, p. 37-50.

Afbeeldingen op de vorige pagina

  • Uitsnede Jozeph voor synagoge: Particuliere collectie Louise van der Heijden-Troostwijk.
  • Advertentie: Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant 5 februari 1941.
  • Steenwetering 14: Ministerie van Defensie, Archief Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL), dossier 048/14 Meppel.
  • Boerderij familie Gunnink: Foto Enrico Klunder.

Afbeeldingen op deze pagina

  • Jozeph met familie voor synagoge: Particuliere collectie Louise van der Heijden-Troostwijk.
  • Duitse militairen: Ministerie van Defensie, Archief Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL), dossier 048/14 Meppel.
  • Eekwal 28: Foto Peter van ’t Riet/bewerking Dammis Baan.
  • Inventarislijst: Historisch Centrum Overijssel, Archief 0725, Gemeentepolitie Zwolle, inv.nr. 76.
  • Foto Klaas en Jansje van den Berg: Ministerie van Defensie, Archief Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL), dossier 048/14 Meppel.
  • Foto ds. W.N. van Noten: Fotoarchief van de Stichting Oud Meppel.
  • Foto Weerdstraat, Meppel: Fotoarchief van de Stichting Oud Meppel.
  • Foto Harm Kraal: Ministerie van Defensie, Archief Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL), dossier 048/14 Meppel.
  • Schilderijen en brief: Particuliere collectie, Staphorst.
  • Overlijdensakte: Historisch Centrum Overijssel, Toegang 123, Burgerlijke Stand in Overijssel, inv.nr. 17070, aktenr. 570.
  • Begrafenisregister: Archief Joodse Gemeente Zwolle.
  • Grafsteen: Ministerie van Defensie, Archief Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL), dossier 048/14 Meppel.

 Terug naar de vorige pagina.