info@judaica-zwolle.nl
Stichting Judaica Zwolle
Concerten

Joods-religieuze en Jiddische liederen - Chazzan Avery Tracht - 1997
Bevrijdingsconcert

Op de avond van 5 mei 1997 werd in de Zwolse synagoge aan de Samuel Hirschstraat een bijzonder concert georganiseerd in het kader van de viering van de bevrijding. De joods-Amerikaanse chazzan Avery Tracht bracht een programma van joods-religieuze en Jiddische volksmuziek ten gehore. De volgende tekst is overgenomen uit Vrij Nederland van 8 februari 1997.

Avery Tracht, tenor, chazzan van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam. Geboren in Dayton, Ohio (VS). Studeerde zang aan de Eastman School of Music en het conservatorium van Cincinnati. Vooropleiding aan het Franz Schubert Instituut in Wenen. Hij werd ingewijd als chazzan (voorzanger) in '82, na zijn studie aan het Hebrew Union College of Sacred Music. Is sinds zijn inwijding voorzanger geweest bij liberaal joodse synagogen o.a. in New York en Jeruzalem. Als gast-voorzanger is hij regelmatig te horen in andere gemeenten (o.a. Berlijn, Parijs, Zürich en Hannover). Hij leidt niet alleen de eredienst, maar is ook oprichter van het Lewandowski Koor, een gemengd joods koor dat voornamelijk joods-liturgische muziek zingt. Hij is ook bekend als zanger van Jiddische en Hebreeuwse liederen en als vertolker van klassiek repertoire. Net verschenen is de cd `The Jewish Palette' (Erasmus Muziek Productions), zang Avery Tracht, met Herman Rouw, piano en een speciaal samengesteld ensemble van beroepszangers o.l.v. Jules van Hessen. De titel verwijst naar de vele facetten van voor de synagoge geschreven muziek die afkomstig is uit verschillende tradities en muziekstijlen en uit verschillende soorten synagogen. Met werk van de componisten David Goldstein, Salomon Sulzer, Louis Lewandowski, Kurt Weill, Ben Steinberg, Adolph Katchko e.a.

`Voor mij kunnen de grote composities van de joodse liturgische muziek de vergelijking met hun christelijke tegenhangers zoals Faurés of Mozarts Requiem heel goed doorstaan. Ik vind het jammer dat die muziek nooit in concertzalen klinkt. Iemand als Louis Lewandowski, een van de belangrijkste synagogale componisten aller tijden, slaagde erin traditionele joodse klanken te versmelten met het beste uit de westerse traditie. Max Janowski en Ben Steinberg zijn weer moderne componisten en heel bekend in de Amerikaanse synagoge. Op de cd wordt geen orgel gebruikt, al staat dat soms wel in de partituren. Ik had graag de originele muziek willen doen, maar ik weet dat het orgel hier niet erg geliefd is. Het instrument ligt nogal gevoelig, het wordt te veel met de kerk geassocieerd. Veel overlevenden van de oorlog zijn onderduikkinderen die in een christelijk gezin waren ondergebracht en mee naar de kerk moesten. De moderne chazzan die ervoor opgeleid is, heeft veel meer functies dan vroeger. Hij moet niet alleen de dienst leiden en zingen. Hij moet ook volwassenen onderwijs geven en lesgeven aan barmitswa's. In de joodse dienst wordt heel veel gezongen. In onze gemeente is de participatie van de leden heel succesvol geworden. Er is een joods gezegde: `Natuurlijk is het goed dat je met God spreekt, maar als je met hem kan zingen is het nog beter'. Het is mijn taak om de leden te leren om uit de Tora en de Profeten te reciteren. De zangtekens bij de tekst verwijzen naar een systeem hoe gezongen moet worden. In elke cultuur is de melodie weer een beetje anders. Als voorzanger gaat het mij niet in eerste instantie om schoonheid, maar om de boodschap. Als die verdriet moet uitdrukken, laat je je stem kraken bijvoorbeeld. Een chazzan zingt soms met opzet net even boven of beneden de toon, omdat hij op die manier de emoties beter kan overbrengen. Die kraak in de stem heet in het Jiddisch krechts. De beroemde operatenor Richard Tucker, ook een heel beroemde chazzan, heeft heel veel krechts in de opera gebracht. Met veel succes, hoewel er ook veel mensen waren die het te overdadig vonden. Mensen uit de klassieke hoek vragen wel eens hoe ik dat met mijn stem doe. Mijn klassieke opleiding helpt me daarbij, je kunt met een foute techniek veel last van je stembanden krijgen. Mijn joods-zijn heb ik in Amerika heel anders ervaren dan in Europa, het wordt daar veel opener beleefd. Het viel me op dat de scheiding tussen joodse en niet-joodse mensen hier veel groter is. De joodse gemeenschap hier is zo beschadigd, ik vind het belangrijk om hier te zijn en een bijdrage te leveren aan de heropbouw van het joodse leven. Ik denk dat ik hier wat vreugde kan brengen. Het jodendom is zo serieus hier. Natuurlijk zijn er serieuze feesten, maar ook vrolijke. Ik heb het gevoel dat Nederlanders niet goed weten hoe ze die moeten vieren. Poeriem is een heel leuk, vrolijk feest, met verkleedpartijen van volwassenen en kinderen en de mogelijkheid om tijdens de dienst andersoortige, gekke dingen te doen. Maar een volwassene krijg ik hier nauwelijks verkleed. Het eerste jaar dat ik tijdens Poeriem andere dingen deed, hadden ze iets van: mijn god is die man gek? Het introduceren van een nieuw lied in de dienst doe ik heel omzichtig. De mensen willen iets dat ze kennen. Maar af en toe verander ik een melodie, anders wordt het te veel een ritueel en letten ze niet meer op de inhoud'.