Zeven jaar geleden in 1984 begon de restauratie van de Zwolse synagoge. Al in het begin van dat proces kwam de gedachte naar boven, dat er niet alleen maar een mooi gebouw zou moeten komen. In de gerestaureerde synagoge zouden ook activiteiten moeten plaatsvinden die konden aansluiten bij het karakter van het gebouw. In 1986 volgden er ontmoetingen tussen Peter van 't Riet en Willem Zuidema, toenmalig docent levensbeschouwelijke vorming aan de theaterschool in Kampen. Willem Zuidema liep reeds enige tijd met plannen rond om in de omgeving van Kampen een leerhuis te beginnen. In september 1986 werd er gestart met een groep van 20 deelnemers. In vijf jaar groeide het vrije leerhuis uit tot een jaarlijks gebeuren van drie cursusgroepen. Peter van 't Riet bedankte in het bijzonder Willem Zuidema voor de belangeloosheid waarmee hij al die jaren cursussen heeft geleid en steeds klaar stond om adviezen te geven.

Omdat de meeste deelnemers aan het vrije leerhuis niet-joden zijn, is vaak de vraag aan de orde geweest naar de relatie tussen het jodendom en de niet-joodse wereld. Daarom is bij dit eerste lustrum als thema voor de studiedag gekozen de invloed van het jodendom op de Westeuropese cultuur. Vaak wordt gedacht dat het jodendom alleen maar een godsdienst is, maar het is ook een cultuur, die in wisselwerking staat met de niet-joodse cultuur, waarin joden eeuwenlang als minderheid verbleven. Die wisselwerking treedt op naar twee kanten, want ook de joodse cultuur is beïnvloed geworden door de niet-joodse cultuur, hetgeen wellicht een goed onderwerp is voor het volgende lustrum, aldus de voorzitter in zijn openingstoespraak.

De vraag naar de joodse invloed op de omringende, in ons geval westeuropese cultuur, wordt vaak niet eens gesteld, aldus de voorzitter van de Stichting Judaica. Bijvoorbeeld in studies over de hussieten, de Tsjechische hervormingsbeweging in het christendom die als voorloper van de reformatie kan worden beschouwd, ontbreken veelal geheel de relaties die er hebben bestaan tussen hussieten en joden. En dat is om verscheidene redenen vreemd. Praag had in die tijd een grote en bloeiende joodse bevolkingsgroep en bekend is dat er goede betrekkingen bestonden tussen hussieten en joden. De positie die het Oude Testament innam bij de hussieten lijkt nauwelijks op die in het toenmalige christendom, maar wel veel op die in het jodendom. En dit is slechts één voorbeeld van een niet of nauwelijks onderzocht terrein van mogelijke joodse invloed op de omringende cultuur.

Welke rol hebben joden gespeeld in welke fase van de geschiedenis? Was hun invloed actief door eigen optreden, of passief doordat niet-joden zich door hen lieten beïnvloeden? En welke relatie bestond er tussen de mogelijke invloed van joden op de niet-joodse cultuur en hun eigen betrekking tot het jodendom als godsdienst? We kennen allemaal namen als Marx, Freud, Einstein. Vele nobelprijswinnaars waren joden. Was hun aantal statistisch te verwachten? Of is hun aantal relatief groter dan dat van niet-joden, tengevolge van bepaalde kenmerken van het jodendom? Belangrijke vragen, stelde Peter van 't Riet in zijn openingswoorden, als we zien dat het jodendom in staat is geweest 20 eeuwen van vervolgingen en vernietiging te doorstaan, en dat zonder vijandig te worden tegenover de niet-joodse cultuur. Doel van de studiedag was een deel van dit terrein van vragen te onderzoeken. Daarvoor werd een selectie van onderwerpen gemaakt.

Na de opening door de voorzitter kwam aan het woord de heer mr. R.A. Levisson, oud-voorzitter van de Liberaal-Joodse Gemeente Den Haag en voorzitter van het stichtingsbestuur van het CIDI. De heer Levisson hield een lezing over de invloed van het jodendom als godsdient op de westerse cultuur. Na hem sprak mevr. dr. S. Leijdesdorff, docent geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, over de invloed van joden op maatschappelijke en politieke bewegingen in het West-Europa van de 19e en 20e eeuw. Van beide lezingen is een verslag verschenen in het dagblad TROUW van 16 september 1991.

Na de lunch stonden er verscheidene workshops op het programma. De dag werd besloten door Willem Zuidema, die in zijn slottoespraak nog eens het belang van het thema onderstreepte en de grote bijdrage van vele joden aan onze cultuur verklaarde uit de grote nadruk die er in het jodendom wordt gelegd op studeren en onderzoeken. Om half vijf kon de leerzame dag besloten worden. Alle lezingen en inleidingen zijn in het voorjaar van 1992 gepubliceerd in het boekje "De invloed van het jodendom op de westeuropese cultuur" .