Voor het derde jaar in successie organiseerde onze stichting in samenwerking met de Zwolse afdeling van het Genootschap Nederland-Israël een ``synagogepad''. Op zondag 24 mei 1992 maakten we met twee autobussen een tocht langs verschillende joodse bezienswaardigheden. De tocht voerde langs de voormalige synagoge in Dalfsen, de joodse begraafplaats in Dalfsen, de joodse begraafplaats in Raalte en de synagoge van Enschede. Tussen de middag werd in de buurt van Enschede een eenvoudige, vegetarische koffietafel geserveerd.
De voormalige synagoge van Dalfsen
De voormalige synagoge van Dalfsen staat aan de Julianastraat 18. Het is een gebouw met spitsboogvensters. De voorgevel heeft een kroonlijst en ingebogen zijstukken. Het gebouw is als synagoge ingewijd op 18 augustus 1866. De joodse gemeente van Dalfsen is altijd zeer klein geweest en bestond zoals in veel andere plaatsen uit slagers, manufacturenhandelaren en kleine kooplieden. In 1866 behoorden de leden tot slechts vijf families. De laatste dienst vond plaats in 1927. Sinds de restauratie, waarbij de galerij werd hersteld, heeft het gebouw een culturele bestemming.
De joodse begraafplaats van Dalfsen
Deze kleine begraafplaats ligt aan de Gerner Es, ingeklemd tussen een boerderij en sportvelden. Een vierkant, gietijzeren hek omgeeft het perceel, dat geheel bedekt is met gras en waarop zich 16 zerken in betrekkelijk goede staat bevinden. Het stuk grond werd in 1878 door de Israëlitische Gemeente van Dalfsen aangekocht. In 1937 werd de begraafplaats overgedragen aan de Joodse Gemeente van Zwolle en in 1966 aan het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap te Amsterdam. Vanaf 1958 wordt de begraafplaats onderhouden door de gemeente Dalfsen. De jongste steen is zelfs van 1972. Interessant is de steen van dokter Machiel Aron Frank, waarop in het Hebreeuws o.a. staat:
`Zijn levensdagen werden gekort, zijn dagen bedrukten hem. De zieken onder de mensen genas hij in oprechtheid. Hij beschermde de armen en hielp de behoeftigen. Geliefd bij zijn kinderen, bemind door zijn vrouw. Het verblijven in Eden is de vrucht van zijn werk. De geëerde en Godvrezende man, de betrouwbare en kundige arts Machiel, zoon van de Chaweer de heer Aharon Frank. Hij ging naar zijn eeuwigheid maandag 12 Chesjwan en werd begraven woensdag 14 Chesjwan (5)644.'
De joodse begraafplaats van Raalte
Deze begraafplaats heeft een heel andere sfeer en laat een andere indruk na dan die in Dalfsen. De begraafplaats bevindt zich aan de Oude Molenweg en ligt ingebouwd in een nieuwbouwwijk. Er bevinden zich 36 grafstenen, merendeels met teksten alleen in het Hebreeuws. De oudste steen is uit 1830. De zerken zouden nodig gerestaureerd moeten worden.
De synagoge van Enschede
De synagoge van Enschede bevindt zich aan de Prinsestraat 14. Enschede ontwikkelde zich rond 1870 tot het belangrijkste textielcentrum van Twente. Daardoor vergrootte zich ook het aantal joden en verbeterde hun positie. Dankzij de steun van de fabrikant S.N. Menko kon in 1927-1928 de synagoge worden gebouwd naar een schetsontwerp van K.P.C. de Bazel uit 1919, dat door A.P. Smit werd uitgewerkt. De synagoge werd ingewijd op 13 september 1928. Het exterieur vertoont uitspringende ornamenten in metselwerk. Het gebouw heeft een markant silhouet door de toepassing van koepelvormen. Boven de ingang bevindt zich de Hebreeuwse tekst van Jes. 56:7, welke we ook op de gevel van de synagoge van Zwolle aantreffen: `Want mijn huis, een huis van gebed wordt het genoemd voor alle volken'. Binnen bevindt zich een mooi ingerichte, vierkante ruimte onder een grote twaalfzijdige koepel. In de koepel zijn de symbolen van de twaalf stammen van Israël afgebeeld. De nisvormige ark wordt geflankeerd door twee wandzuilen met granaatappelvormige bekroningen.
De matzesfabriek Hollandia te Enschede
Tijdens het synagogepad werd ook aandacht besteed worden aan een zeer bijzondere locatie op joods gebied in Enschede: de matzesfabriek B.V. Hollandia. Matzes zijn de ongerezen broden die joden gedurende de acht dagen van het Pesach-feest eten, omdat het eten van gerezen brood dan volgens de Tora verboden is. Matzes moeten op een speciale manier worden bereid, waarbij de joods-wettelijke voorschriften in acht moeten worden genomen. Tijdens het bezoek aan de synagoge van Enschede gaf iemand van de matzesfabriek Hollandia een uiteenzetting over het bakken van matzes. Deze uiteenzetting werd geïllustreerd met enige videobeelden over de gang van zaken in de fabriek. Een bezoek aan de fabriek zelf was helaas niet mogelijk in verband met de grootte van de groepen en het feit dat de fabriek op zondag niet in bedrijf is.
Deelname aan het synagogepad
Het was helaas niet mogelijk het synagogepad te houden met meer dan twee bussen. Daarom is de deelname beperkt tot 108 personen (twee bussen met elk 54 zitplaatsen). De mannelijke deelnemers werd verzocht een hoofddeksel mee te nemen voor het bezoek aan de synagoge en aan de begraafplaatsen.