info@judaica-zwolle.nl
Stichting Judaica Zwolle
Jodenvervolging in 12 portretten

Sam Elte (1889-1955) - Extra informatie

Op deze pagina vind je extra informatie die bij het voorbereiden van de tentoonstelling verzameld werd en gedeeltelijk wel en niet op het tentoonstellingspaneel van Sam terecht kwam. Update: juli 2019.
 

Het Joodsch Lyceum
Docenten van het Joodsch Lyceum te Zwolle in 1942. Rector Sam Elte zittend tweede van links. Staande voor de deuropening links achter is Nico Herschel te zien.

Sams aanstelling als rector in Enschede
In september 1942 werd Sam Elte, die al rector was van het Joodsch Lyceum in Zwolle, ook aangesteld als rector van het Joodsch Lyceum in Enschede. Het adres van Sam in deze beschikking is Willem de Zwijgerstraat in plaats van Koningin Wilhelminastraat, omdat straatnamen genoemd naar leden van het Koninklijk Huis door de bezetter verboden waren.

Sam junior


Sams zoon, Sam Elte junior, werd wegens illegale activiteiten opgepakt en gevangen gezet in kamp Vught. Daar hebben vader en zoon elkaar nog enkele dagen ontmoet toen ook Sam senior was opgepakt. Sam junior werd al vlug daarna afgevoerd naar het vernietigingskamp Sobibor waar hij op 21 mei 1943 werd vermoord.
 

  

De woning van Sam in Zwolle


Op dit adres, Koningin Wilhelminastraat 47, woonde Sam tijdens en na de oorlog (foto uit 2016). In de oorlog heette deze straat Willem de Zwijgerstraat (zie hierboven). 

Het verblijf van Sam Elte senior in kamp Vught
Er zijn over Sam Elte twee naoorlogse documenten bewaard gebleven in de afdeling International Tracing Service (ITS) van het Rode Kruis. Deze afdeling is gevestigd in Bad Arolsen in Duitsland en is direct na de oorlog begonnen met het verzamelen van gegevens van vermiste personen. Het eerste document is een overzicht van het verblijf van Sam senior in het concentratiekamp Vught. Hierop is te lezen dat hij op 3 mei 1943 is 'binnengekomen'. De vermelding dat hij op 12 juni 1943 weer werd 'vrijgelaten' klopt waarschijnlijk niet (zie het volgende document). Ook is niet van alle aantekeningen op de kaart duidelijk wat zij betekenen.


Het tweede document is een kaart die na de oorlog vermoedelijk door Sam Elte zelf is ingevuld. Hierop geeft hij aan dat hij van 3 mei t/m 27 juli 1943 als gijzelaar gevangen is geweest in het concentratiekamp Vught. Die laatste datum is de meest waarschijnlijke, omdat Sam dat zelf het beste geweten heeft.

Het verblijf van Sam junior in de kampen Vught en Westerbork
Hieronder zie je de stamkaart van de Joodsche Raad in kamp Westerbork met gegevens van Sam Elte junior (geboren 19 april 1920). Uit de kaart blijkt dat Sam junior, die eerst geïnterneerd was in Vught, op 9 mei 1943 is overgeplaatst naar het doorgangskamp Westerbork. Hij heeft zijn vader dus nog circa zes dagen in Vught kunnen zien. Niet duidelijk is, vanaf wanneer hij al in Vught had vastgezeten. Uit de tekst valt verder op te maken dat Sam junior in Westerbork nog geprobeerd heeft aan te tonen dat hij een niet-joodse moeder had, vermoedelijk om aan deportatie te ontkomen. Dit is kennelijk niet meer op tijd gelukt. Op de kaart staat de naoorlogse aantekening "T.18.5.43", wat betekent dat hij op 18 mei 1943 op transport is gesteld naar het vernietigingskamp Sobibor, waar hij direct na aankomst op 21 mei werd vermoord.

De familie van Sam

Echtgenote en kinderen

  • Fijtje Heijselaar (Den Helder 1897 - Zwolle 1998)
  • Salomon Elte (Alkmaar 1920 - Sobibor 1943)
  • Anna Rebekka Elte (Zwolle 1923 - 2015 nog in leven)
  • Gretha Elte (Zwolle 1925 - Boskoop 2015)

Ouders

  • Salomon Elte (Alkmaar 1855 - Alkmaar 1924) gehuwd met Rebekka van Thijn (Uitgeest 1864 -Amsterdam 1947)

Broers, zusters, zwagers en schoonzusters

  • Levi Elte (Alkmaar 1887 - Alkmaar 1976) gehuwd met Geertruida Apolonia de Ruiter (Dordrecht 1896 - Alkmaar 1984)
  • Joachim Elte (Alkmaar 1890 - Concepcion/Chili 1958) gehuwd met Maria Mercedes Tapissier (Bilbao/Spanje 1909 - Santiago/Chili 1982)
  • Meijer Elte (Alkmaar 1892 - ’s Gravenhage 1962) gehuwd met Franziska Strasser (Steyrling/Oostenrijk 1907 - Leidschendam 1981)
  • Fijtje Elte (Alkmaar 1894 - Auschwitz 1943) gehuwd met Jacques Isidore Polak (Paramaribo 1898 - Midden-Europa 1944)
  • Jacob Elte (Alkmaar 1897 - Enkhuizen 1943) gehuwd met Carolina Mainzer (Borculo 1900 - Bussum 1987)
  • Henriëtte Elte (Alkmaar 1902 - Auschwitz 1943) gehuwd met Maurice Semuel Polak (Paramaribo 1887 - Auschwitz 1943)

Literatuur

  • J. Geesink, ‘In Memoriam S. Elte’ in Verslagen en mededeelingen van de vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis 71 (1956) 7-10 (met bibliografie).
  • C.R. Ribbens, Bewogen jaren. Zwolle in de Tweede Wereldoorlog (Zwolle/Kampen 1995) 215-248.
  • Iet Vierstraete-Erdtsieck, ‘Het joodse onderwijs in Zwolle, 1941-1943’ in Fragmenten. Joods leven in Zwolle en omgeving, J. van Gelderen ed. (Kampen 1985) 35-72.

Bronnen

Afbeeldingen op de vorige pagina

Afbeeldingen op deze pagina
  • Docenten Joodsch Lyceum: Vierstraete-Erdtsieck, Fragmenten 51.
  • Aanstellingsbesluit: Vierstraete-Erdtsieck, Fragmenten 57.
  • Sam Elte Jr.: Archief Anneke Barwahser-Elte.
  • Koningin Wilhelminastaat 47: Foto Peter van ’t Riet/bewerking Dammis Baan.
  • International Tracing Service, Bad Arolsen, Hessen, Duitsland (2 documenten).
  • Nationaal Archief, Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis.
  • Kaart Joodsche Raad: www.oorlogslevens.nl.